Александар Новаковски: Џафери грубо го прекрши Деловникот, но Иванов мора да го потпише Указот

Поранешниот генерален секретар на Собранието, адвокатот Александар Новакоски во интервју за Прес24, вели дека Законот за јазиците е донесен со груби повреди на Деловникот, процедурата и воопшто не е направен обид да се надминат недоразбирањата, но смета дека тоа не му овозможува на Претседателот на државата Ѓорге Иванов право да не го потпише Указот.

- Според мене Претседателот на Собранието е прв мегу еднаквите и така треба да ја сфати функцијата. Долгото парламентарноискуство не го прави подобар пратеник или поискусен, деловникот е тој да го применува и ако оваа одлука ја донел по консултации мислам дека имал лоши консултанти, а ако ја донел сам тогаш не покажа демократски капацитет. Мораше да се направи дебата за барем групирани амандмани, амандмани кои се суштински,а за другите можеше да не ги става на седница и прогласи беспредметни.Но тоа е тоа,покажува преголема моќ, а според Устав и Деловник тој таа ја нема.Тој никогаш не вика Ние, тој го употребува зборот Јас. Тоа е сериозен хендикеп за да се води демократски Парламент.

Претседателот мора да го потпише законот.Тоа е негова должност, а не право.Неможе тој да навлегува во процедурите.Има Уставен суд.Кај нас се е можно,можно е секој да прави што сака затоа и вака одат работиве.Никој не верува во институциите, затоа народот е поделен и затоа секој толкува како му одговара, вели Новакоски во интервјуто за Прес24.

ПРЕС24: Господине Новакоски вие бевте генерален секретар на Собранието во еден период, ги познавате правните процедури на функционирање на Парламентот, од оваа позиција  како го оценувате носењето на законот за јазиците во Собранието и се она што се случи во средата на 14 март?

НОВАКОСКИ:  Морам да констатирам дека веќе подолг периодво Собранието на РМ, континуирано во повеќе парламентарни состави ние имаме големи прекршувања, не само на деловникот на Собранието, него и на Уставот и Законите,а да не зборувам за одредени меѓународни стандарди за парламентарно работење или добри парламентарни практики.

Ние законодавниот дом го претворивме во место каде сите заедно учествуваат во сериозни конфликти, непримерни однесувања, а сериозно нарушување на Деловникот.Тоа почна од исфрлање на новинарите и пратеницитево 2012, а сега продолжува.

Законот е донесен со груби повреди на Деловникот, процедурата и во неизнаоѓање начин да се надминат недоразбирањата. Сега веќе не е важна содржината на законот и неговите фискални и други импликации, тоа  е второстепено, а можеби и тоа беше целта.Не знам ова веќе не доликува, парламентот подолго време не функционира,а луѓето кои го водат мислат дека одлично си ја вршат работа.

ПРЕС24: Главната забелешка е во одлуката на Џафери да ја избегне расправата на амандманите... Сакам да Ве прашам, постоеше ли и друга варијанта во која ќе се отвореше расправа по амандманите?

НОВАКОСКИ:  Според мене Претседателот на Собранието е прв мегу еднаквите и така треба да ја сфати функцијата. Долгото парламентарноискуство не го прави подобар пратеник или поискусен, деловникот е тој да го применува и ако оваа одлука ја донел по консултации мислам дека имал лоши консултанти, а ако ја донел сам тогаш не покажа демократски капацитет. Мораше да се направи дебата за барем групирани амандмани, амандмани кои се суштински,а за другите можеше да не ги става на седница и прогласи беспредметни.Но тоа е тоа,покажува преголема моќ, а според Устав и Деловник тој таа ја нема.Тој никогаш не вика Ние, тој го употребува зборот Јас. Тоа е сериозен хендикеп за да се води демократски Парламент.

ПРЕС24: Дали има основа за кривична одговорност на претседателот на Собранието за делата оваа постапка?

НОВАКОСКИ: Сметам дека во неговите дејствија кои ги презел,не гледам дека ги исполнува  обележјето  на некое кривично дело, бидејки 64 пратеници рамноправни на  него гласаа. Но политичка одговорност и било каква демократска последица мора да има. Ние, знаете дека долго Парламентот го имаме доведено во слуга на извршната власт,таман кога помислив се менува, тоа оди во друга насока.

ПРЕС24: Злоупотребено ли беше европското знаменце на овој закон?

НОВАКОСКИ: И да беше злоупотребено тоа не значи дека треба да се оди со главата во зид.Европското знаменце не значи право да се крши Устав и деловник.Европското знаменце не дава право некој да се поигрува со граѓаните кои пратениците ги преставуваат.Ние дефинитивно немаме проблем со Европа и европските приоритети, ние имаме проблем со демократските наши можности за дијалог,компромис. Овде партиите делуваат на дневна агенда и на некоја агенда која можеби не ни е позната.Законите во парламентарните демократии се носат низ јавни дебати,парламентот поминал многу такви искуства финансирани од ЕУ и САД, но кога ќе се вратат тука сите веднаш се вракаат на инаетот и мускулите.Жално.

ПРЕС24: Претседателот Ѓорге Иванов веќе се изјасни дека нема да го потпише Указот на овој закон, токму поради процедурата во кој е донесен. Експертските ставови се поделени за тоа дали Иванов мора или не мора да го потпише Указот. Што во ваква ситуација, која ќе биде судбината на овој закон? Чинам имаше вакви ситуации и порано?

НОВАКОСКИ: Претседателот мора да го потпише законот.Тоа е негова должност, а не право.Неможе тој да навлегува во процедурите.Има Уставен суд.Кај нас се е можно,можно е секој да прави што сака затоа и вака одат работиве.Никој не верува во институциите, затоа народот е поделен и затоа секој толкува како му одговара.За жал и Уставниот суд нема некој посебен рејтинг, ниту Претседателот.

ПРЕС24: Опозицијата најави преиспитување на законот пред Уставниот суд, но некои експерти велат дека за да може Уставниот суд да одлучува ќе мора Законот да стапи на сила?

НОВАКОСКИ: Законот стапува во сила со објавувањево Службен весник.Преседателот по донесување на Законот за Собрание мора да го потпише.Ако не,се доведува во прашање и неговата одговорност.Но кај нас сите имаат дневна агенда,па се е можно.Треба да го потпише и да одлучува Уставниот суд.Овде секој презема некоја надлежност и затоа сите мислиме секој се може.Претседателот нема овде право на избор,дали му е тоа драго или не тоа е друго.Во спротивно решил да ја продлабочува кризата која ќе ескалира во еден момент кој е битен, каде Собранието,Владата и Претседателот се должни да соработуваат по секој основ,следи сериозниот предизвик за името и влезот во НАТО.

ПРЕС24: Претседателот на Собранието, Џафери вели дека Иванов ќе го прекрши Уставот ако не го потпише Указот, што може да повлече и постапка за импичмент, но од друга страна ако се земе предвид постапката на носење на тој закон, за кој и некои амбасадори веќе се изјаснија дека е надвор од европските и демократски процедури, тогаш не е ли малку прадоксална целата ситуација...  И што всушност е кршење на Уставот, не ставањето потпис на Указот, или ставање потпис на Указ за закон кој е донесен надвор од демократските процедури?

НОВАКОСКИ: За да се избегнат сите несакани последици и намали штетата треба пак да делуваме отпосле.Претседателот да го потпише,а Уставен суд да го оценува и истиот да се  даде на оценка во Венецијанската комисија.Не е битно кој како мисли, има Закон има Устав, секој треба да делува во оквир на неговите надлежности.Според мене и немам дилема дека Указот е должност да биде потпишан во оваа фаза,а Уставен суд да одлучува.Претседателот нема во оваа фаза на постапката право да врши оценка на Законот и на процедурата за донесување.После донесување на Законот за пратеници тој нема друга можност.Должен е да го потпише за одговорноста да премине на Парламентот за законитоста на донесувањето,а има кој да е оценува законитоста и уставноста ние не сме Претседателски систем.Дајте секој нека си е работи својата работа.

ПРЕС24: Дали целата оваа ситуација сега е вовед во една нова политичка, но веројатно и уставна криза?

НОВАКОСКИ: Ако не се постапи според редоследот кој го наведувами не се направи сериозна дебата за враќање на опозицијата и ставање во полн капацитет на Парламентот, дефинитвно ќе имаме нови пржински договори, нови разговори со посредници и дефинитивно проблем со евоинтеграциите и НАТО,а влезот во овие системи  за мене е единствен излез од ова.Имам впечаток дека постојат сили кои не сакаат возот да е на шините,бидејки ставање на возот Македонија на шините кон ЕУ и НАТО ќе значи крај за овие игри.

ПРЕС24: Се чини дека овој случај уште еднаш покажа дека Собранието е далеку од она што во основа треба да биде... Наместо професионална законодавна власт, секоја година се повеќе Парламетот тоне и се претвора во гласачка структура за политички интереси.. Во случајот, како што оценуваат многумина за спас на владината коалиција?

НОВАКОСКИ: Парламентот преставува политички интереси и тоа е нормално.Но проблем е што сите мислат дека работат за граѓаните и дека прават се за нивните интереси,а тоа не е така.Владината коалиција дали е во криза или не во моментов знаат тие, но верувајте дефинитивно раздорот во македонскиот блок го искористија одредени политичари и осетија дека сега е моментотда направат за нив прав потег за спас на нивните политички кариери,па ги притиснаа двете најголеми политички партии и мислат дека победија.Но  еве гледате како ова има сериозен потрес,а што ќе се случува ако дојде на дебата решението за името. Навистина  мислам дека влегуваме во големи политички превирања.

ПРЕС24: Можено ли е после овој настан да се изгради некаков политички консензус меѓу власта и  опозицијата за оној пакет реформски закони од извештајот на Прибе?

НОВАКОСКИ: Многу тешко, но неопходно е.Мора да се надминат сите бариери и да се остават институциите да работат со што помалку притисоци.Пред  државата има голем предизвик, Владата наметна темпо кое институциите не можат да го пратат. Тоа треба да го знаат.Кога не може да се изнајде решение за Закон за кој имаа согласност пречутна сите ,како ќе имаат за реформи во судството,Решение за името.Ние имаме сериозни судски процеси кои и судот не може да ги апсорбира и приведе во нормална процедура.Очигледно и ова има свој удел во сите недоразбирања.